• Dahili Tip Ayırıcılar
Bina içi, kapalı hücre ve şalt sahalarında kullanılan ayırıcılardır.
• Harici Tip Ayırıcılar
Direk üzerinde ve açık hava şalt sahalarında kullanılan ayırıcılardır.
YAPI ÖZELİĞİNE GÖRE AYIRICILAR, YAPILARI VE KULLANIM YERLERİ
• Bıçaklı Ayırıcılar
Hareketli kontakları bıçak şeklinde olan ayırıcılardır. Dahili veya harici olarak
kullanılabilir. Açma kapama işlemi yapılırken emniyetli mesafede durmak gerekir.
Bıçaklı ayırıcılar:
• Dahili tip bıçaklı ayırıcılar
• Harici tip bıçaklı ayırıcılar
• Toprak ayırıcısı
• Sigortalı ayırıcılar olmak üzere dört çeşittir.
• Dahili tip bıçaklı ayırıcılar
Dahili tip bıçaklı ayırıcılar bina içine ve hücrelere yerleştirilir. Kumanda kolu, emniyetli mesafede hücre dışına çıkarılır. Baraları bölmek için ve kesici giriş çıkışla-rında kullanılır.
• Harici tip bıçaklı ayırıcılar
Harici tip bıçaklı ayırıcılar bina dışında açık alanda kullanılır. Bundan dolayı
kullanılan malzemeler hava şartlarına göre ısı, nem ve rüzgâra dayanıklı olmalıdır.
Kumanda kolları emniyetli mesafede ve belli bir yükseklikte tutulur. Bu şekilde ancak
yetkili kişilerin açıp kapamasına müsaade edilir.
• Toprak ayırıcısı
Bu ayırıcılar enerji nakil hatlarının giriş veya çıkış uçlarına yerleştirilir. Toprak
ayırıcısının diğerlerinden farkı, alttan çıkış uçlarının topraklanmış olmasıdır. Ayırıcı
açılırken toprak bıçağı kapanarak enerjisiz hattın topraklanması sağlanır. Bunlarda
enerji ve toprak bıçakları bir mekanizma ile ters olarak birbirine bağlanır. Biri açılırken
diğeri kapanır. Dahili ve harici olmak üzere iki tipte de imal edilir.
• Sigortalı ayırıcılar
Bağlı bulunduğu sistemde oluşan aşırı akımların şebekeye aktarılmasını önlemek
için kullanılan ve devreyi açan ayırıcılardır. Bu ayırıcılarda kullanılan ve yanmış
olan sigortalara kesinlikle tel sarılmamalı yenisi ile değiştirilmelidir.
Sigortalı ayırıcılar,
• Köy sapmalarında,
• Küçük güçlü abone beslemelerinde,
• Küçük güçlü trafo girişlerinde(400kVA’ya kadar),
• Trafo merkezlerinin servis trafolarının girişlerinde,
• Akım ve gerilim ölçü trafolarının girişlerinde kullanılmaktadır.
• Döner İzolatörlü Ayırıcılar
Hareketli kontaklara bağlı izolatörleri kendi ekseni etrafında dönebilen ayırıcılardır.
Yüksek ve çok yüksek gerilimli trafo merkezlerinde kullanılır. Genelde harici
tipte imal edilir ve kullanılır.
Döner izolatörlü ayırıcılar,
Tek döner izolatörlü
Çift döner izolatörlü olmak üzere iki çeşittir. Şimdi bunları açıklayalım.
• Tek döner izolatörlü ayırıcılar
Bu tip izolatörlü ayırıcılarda izolatörlerden sadece biri dönebilmektedir. Diğerleri
sabittir. Döner izolatörün üzerinde çıkıntılı bir kontak bulunur. Döner izolatör
kendi ekseni etrafında 90˚ döndürülerek sabit izolatörlerdeki girintili kontaklarla kenetlenir
ve ayırıcı da kapanmış olur.
Tek döner izolatörlü ayırıcılar aşağıdaki gibi gruplandırılır:
• Döner izolatörü ortada
• Döner izolatörü kenarda
• Mafsalsız düşey kapanan
• Pantograf
• Hareketli kontakları düşey pantograf ayırıcı
• Hareketli kontakları yatay pantograf ayırıcı
• Çift döner izolatörlü ayırıcılar
İki adet döner izolatörü olan ayırıcılardır. Bu döner izolatörler kendi eksenleri etrafında 90˚ döndürülerek kapatma işlemi yapılır. Daha çok kışın sert geçtiği yerlerde,
kontaklar üzerine biriken kar ve buzları kırarak açma kapama işlemi yapar.
Dolayısıyla soğuk bölgelerde çok tercih edilen bir ayırıcı çeşididir.
• Yük Ayırıcıları
Diğer ayırıcılardan farklı olarak normal yüklü devrelerde açma kapama işlemi
yapabilen ayırıcılardır. Kesicilerden tasarruf etmek amacıyla kullanılır. Tek bara sistemlerinde, tek güç ayırıcısının bulunduğu durumlarda seri bir yüksek gerilim sigortası ile birlikte kullanılır. Birden fazla güç ayırıcısının bulunduğu yerlerde ise bir de kesici vardır. Bu kesici ile güç ayırıcıları arasında açma kapama işlemleri için ekstra röleler gerektirir. Kısa devre kesme özelliği olan tiplerinde sigortalardan herhangi birinin devreyi açması hâlinde ayırıcı üç fazın birden enerjisini keser. Bu durumda önce ana kontaklar açar, bunlara paralel bağlı çubuk kontaklar kısa bir süre yükü üzerine alır. Açma hareketi anında meydana gelen çarpma ile çubuk kontak harekete geçer ve yay düzeneği sayesinde hemen açma işlemi gerçekleşir. Bu esnada sabit kontaklar arasında oluşan ark, ark söndürme hücresinde söndürülür.
