Sigorta akım devresine seri olarak bağlanan ve akım belirli bir değeri aştığı zaman eriyerek devreyi kesen koruyucu bir aygıttır. OG sigortalarının çeşitli tipleri olmakla birlikte, daha güvenli ve ekonomik olduklarından akım sınırlayıcı tipleri ülkemizde ve yabancı ülkelerde tercih edilmektedir. Bu tipler tamamen kapalı bir sistemde sessiz çalışır. Fonksiyonunu yerine getirirken dışarıya alev veya gaz taşması olmaz. Bu nedenle filtre, alev hücresi, özel ventil vs. gibi ek cihazlar gerektirmez..
OG salt tesislerini kısa devre arıza akımlarına karşı en mükemmel ve en ekonomik olarak koruma, sigorta ile mümkündür. Sigortalar, aşırı yük koruması için uygun bir cihaz değildir; çünkü ancak Imin (asgari açma akımı) değerinin üzerindeki sahada emniyetle çalışır. Bir başka deyişle, In (anma akım) değeri ile Imin değeri arasındaki sahada emin bir açma yapamaz ve bazı hallerde sigorta tahrip olabilir. Kullanılan akım hattının özellikleri ve sigortanın kontrüksiyonuna tabi olarak Imin değişir. Şüphesiz, güvenle kullanma sahasının genişlemesi büyük bir avantajdır. Bu nedenle Imin mümkün olduğu kadar küçük olmalıdır.
Yüksek Gerilim Sigorta Teknik Özellikleri
Sigortaların teknik özellikleri; termik koruma, kısa devre akımının sınırlandırılması, nominal kesme özelliği, tehlikeli aşırı gerilimlere dayanım, minimum işletme gerilimi, güç sarfiyatı şeklinde belirtilir.
Termik Koruma:Sigortaların aşırı yüklenmesi durumunda patlayıp büyük zararlar verebilir.Termik zorlanmaları önlemek adına sigortalar termik korumalarla donatılmıştır. aşırı ısınması halinde, tehlikeli olacak termik zorlamaya erişilmeden önce, çarpma piminin kurtulması vasıtasıyla şalterin açılmasını, dolayısıyla devrenin kesilmesini sağlar.
Kısa Devre Akımının Sınırlandırılması: OG sigortaları daha ilk yarım periyotta akım yükselirken devreyi keser; diğer bir tabirle kısa devre 10 mili saniyeden daha kısa sürede yani kısa devre darbe akımı tepe değerine henüz erişmeden kesilecektir. Böylece tesis kısa devre akımlarının tahrip edici termik ve mekanik zorlamalarından korunmuş olacaktır.
Nominal Kesme Özelliği: Anma kesme performansı sigorta iç yapısının özelliklerine, erime elemanının hassasiyetine ve soğutma ortamının özelliklerine bağlıdır. Bu özelliklerin iyileştirilmesi sigortanın kesme sınırını yükseltir.
Tehlikeli Aşırı Gerilimler: Kısa devre akımı kesildiği anda gerilim sıçrama yapacaktır. Transformatör, kondansatör, kablo çıkışları ve gerilim transformatörlerinin önünde bu tip sigorta kullanmanın temin edeceği avantaj yüksektir.
Minimum İşletme Gerilimi: İşletme geriliminin, sigortanın Un değerine oranla küçük olması devrenin kesilmesi anındaki gerilim sıçramasını, sigortanın konstrüksiyonuna tabi olarak, aşırı arttırabilir. 10 kV bir işletme geriliminde Un = 20 kVluk bir sigorta tehlikesizce kullanılabilir.
Güç Sarfiyatı: Sigortada oluşan ısı atmosfere iyi şekilde iletilmelidir. Kapalı ortamlarda ve izole panolarda ısı, cihazların anma değerlerinde önemli bir sınırlama faktörüdür. Sigortanın takribi güç sarfiyatı (R x I2x K) olarak hesaplanabilir. Sigorta iç direncinin R(20C’deki) değerinin ısınma neticesinde artışını belirten K faktörü, IN değeri için takriben 1,4-2 dir. IN den daha düşük akım değerleri için bu faktör takriben 1,1 -1,4 gibi bir değer olur.
Gerilim ölçü transformatörleri, akım transformatörlerini aksine, açık devreye yakın durumda çalışır. Yani sekonder devre yüksüz çalışır. Zira sekonder devredeki yük, bir voltmetre, vatmetrenin gerilim bobini, bir sayacın gerilim bobini gibi büyük empedanslı cihazlardır.Genellikle gerilim transformatörlerinin sekonder devre gerilimleri standardize edilmiştir. şöyleki; 100/3 -100/√3 -100 -110/3 -100√3 -110V gibi.100/3 ve 110/3 V gibi sargılar genellikle nötrü izole sistemlerde koruma amaçlı kullanılır. Diğer gerilim değerleri de ölçü ve koruma olarak kullanılır.
Yüksek Gerilim Sigorta ları Seçimi
Sigortanın koruma yapacağı yere uygun özelliklerde seçilmesi gerekir.
Yüksek Gerilim Sigorta sının Nominal Gerilimi: İşletme gerilimine uygun seçilmelidir.
Nominal Kesme Özelliği: Şebekenin kısa devre yüküne uygun özellikte sigorta seçilmesine özen gösterilmelidir. Bazı özel hallerde bir üst boydaki sigortayı seçerek veya iki sigortayı seri bağlayarak daha yüksek anma kesme gücüne erişilebilir.
Nominal Akım: Sigortanın isimlendirilmesi için belirtilen bir değerdir. Aslında,uygulamada önemli olan sigortanın kullanma yer ve amacına uygun tespiti ve seçimidir. Bu seçimde ısınma en önemli faktörlerden biridir. Örneğin, bir trafo korumasında, açık havada In=6 A. bir sigorta uygun ise, aynı trafonun tamamen kapalı bir ortamda bulunan sigorta ile korunması halinde In=10 Alık sigorta gerekebilir. Daha yüksek akım değerlerinin gerektiği istisnai hallerde aynı değerdeki iki sigortayı paralel bağlamak gerekir. Ancak, yan yana duracak bu iki sigorta ısınma bakımından birbirini etkileyeceği için bir tolerans kabul
edilmelidir.
Koruma Yapacağı Yere Uygunluğu: Sigortanın motor, transformatör, kondansatör, kablo ve hat koruması, gerilim trafosu korunmasında kullanılmasına göre seçimi değişmektedir. Motor Koruması: Motorların kısa devre korumaları için OG sigorta seçiminde, motorun yol alma akım ve süresi en önemli kriter olarak dikkate alınmalıdır. Sigorta akım zaman eğrilerinde standartların tanıdığı tolerans ihmal edilmemelidir. Diğer önemli bir kriter ise yol verme tekrarı, yani motora saatte kaç defa yol verildiğidir. Yol verme periyodunun sıklığına tabi olarak seçilen sigorta İn değeri yükseltilmelidir.·
Transformatör Koruması: OG sigorta İn değeri belirli bir değerin altında olmamalıdır ki şalter kapandığında trafonun yol almadaki akım değeri (Mıknatıslama ani akımı) sigortaya zarar vermesin.
Pratik bir hesap ile, 0,1 saniyelik bir süre için trafo yol alma akımı, trafo tam yük akımının 10-12 misli olarak düşünülebilir. Sigorta In değeri belirli bir değerin üstünde olmamalıdır ki trafonun AG tarafında meydana gelebilecek bir kısa devrede OG tarafında akım değeri sigortanın Imin (minimum açma akımı) değerinden küçük olmasın. O.G. sigortasının In değeri o derecede büyük olmalıdır ki sigortalar, trafonun aşırı yüklenmesine müsaade etsin ve AG tarafındaki sigortalar ile aralarında seçiciliği sağlasın. O.G. sigortanın In değeri o derecede küçük olmalıdır ki trafo sargılarındaki bir arızada daha çabuk kesme garantilenir ve OG besleme hattının başındaki sigorta veya röle ile aralarında seçicilik
sağlanır.
Kondansatör Koruması: Sigorta İn değeri hem sürekli maksimum yük akımı ve hem de müsaade edilebilir harmonik bozunmaya dayanabilmek için yeterince büyük olmalıdır. Sigorta İn değeri, kapasitör bankının yol verme akımına dayanabilmelidir. Geçici olayların yaratabileceği gerilim yükselmeleri ihmal edilmemeli ve emniyet bakımından bir üst gerilim sınıfındaki sigorta seçilmelidir. Pratik bir bilgi olarak, sigorta İn değeri kondansatör tam yük akım değerinin 1,6-2 katından az olmamalıdır.
· Kablo ve Hat Koruması: Kablo ve hava hatlarının zaman zaman aşırı yüklenmelere maruz kalacağı unutulmamalıdır. Aksi halde bu durum sigortanın In ile Imin değerleri arasında yüklenmelerine, dolayısıyla aşırı ısınmalarına ve tahribine sebep olabilir. Bu sebeple sigorta İn değeri kablo veya hat kesitlerinin maksimum taşıyabileceği yüke göre seçilmelidir.
Gerilim Trafosu Koruması: Gerilim trafoları çok küçük dayanımlı oldukları için Y.G. sigortaları bizzat gerilim trafosunun kendisini arıza akımlarına karşı etkili olarak koruyamaz. Ancak daha ziyade arızalı gerilim trafosunu sistemden ayırmak için kullanılır. Sigortanın seçiminde esas, gerilim trafosunun yol alma akımına dayanacak büyüklükte olmasıdır. Bu husus sigortanın en çok ln=2 Amp değerinde olmasını gerektirir. Bu çok küçük İn değerli sigortalarda kullanılan çok ince akım hattı “korona” hadisesine sebep olabilir. Bu ihtimali düşünerek, sigorta borusunun topraklanmış metal aksamdan oldukça uzak bulunduğundan emin olunmalıdır.
Güç İşletmeniz ile Beraber Yaşayacak
Maxwell olarak işletmelerin yaşayan birer yapı olduğuna inanıyor ve gelecekte karşılalabileceğiniz durumlara karşı tedbir alarak taahhüt işlerini üstleniyoruz.